Για να το πούμε απλά και άμεσα, ψυχική υγεία και ευτυχία σημαίνει ότι παίρνω την ζωή μου στα χέρια μου. Αυτό σημαίνει ότι αναλαμβάνω την ευθύνη για την προσωπική μου ευτυχία και εν τέλει της μοίρας μου. Αυτό μπορεί να ακούγεται ταυτόχρονα αυτονόητο αλλά και ακατόρθωτο.  

Τι σημαίνει όμως υπευθυνότητα σε αυτό το πλαίσιο; Σημαίνει ότι επιλέγω το παρόν σε σχέση με το παρελθόν και την δύναμη μου σε σχέση με την δύναμη οποιουδήποτε ή οτιδήποτε μου έχει συμβεί ποτέ.

Θα πρέπει να τονιστεί εδώ ότι μια τέτοιου είδους στάση δεν αντιτίθεται στο να ζητήσουμε την βοήθεια κάποιου φίλου ή ακόμη και του ψυχοθεραπευτή μας. Αντίθετα έχει αποδειχθεί ότι άτομα που αναλαμβάνουν την ευθύνη της κατάστασης τους κάνουν καλύτερη χρήση της βοήθειας που τους παρέχεται και του χρόνου τους εντός της ψυχοθεραπείας.  

Η στάση της υπευθυνότητας δεν είναι πάντοτε εύκολη και πολλοί από εμάς δεν την εφαρμόζουμε ποτέ για τον απλό λόγο ότι κάτι τέτοιο θα άλλαζε τα πάντα στην ζωή μας. Αν εγώ και μόνον εγώ μπορώ να ελέγξω το πώς θα είναι η ζωή μου από εδώ και εμπρός αυτό σημαίνει ότι θα πρέπει να ενεργώ προκειμένου να την κάνω έτσι όπως θέλω ή να αποδεχτώ ότι επιλέγω ηθελημένα την παρούσα κατάσταση. Πολλοί από εμάς απλά φοβούμαστε να κοιτάξουμε κατάματα αυτήν την πραγματικότητα, αλλά αυτή είναι η πραγματικότητα.

Οι τέσσερις παρακάτω λόγοι είναι συνήθως αυτοί που μας κάνουν να παραχωρούμε τον έλεγχο της ζωής μας και να μας κάνουν κατά συνέπεια λιγότερο υπευθύνους. Είναι καλό λοιπόν να μάθουμε ποιοι είναι και να τους βγάλουμε σιγά-σιγά από την ζωή μας

1. ‘Θυματοποίηση’. Οτιδήποτε και να μας έχει συμβεί, ανεξάρτητα από το πόσο άσχημο ήταν, δεν θα πρέπει να ορίζει την ζωή μας, με άλλα λόγια, δεν θα πρέπει να μπαίνουμε στον ρόλο του θύματος.

Ο Βίκτορ Φράνκλ που επέζησε τα στρατόπεδα συγκέντρωσης των ναζί περιγράφει: “ εμείς που ζήσαμε τα στρατόπεδα συγκέντρωσης θυμόμαστε κάποιους συγκρατούμενους μας που προσπαθούσαν να παρηγορήσουν τους άλλους προσφέροντας τους και το τελευταίο κομμάτι ψωμιού που είχαν. Μπορεί να ήταν λίγοι σε αριθμό αλλά αποτελούν απόδειξη ότι τα πάντα μπορούμε να στερήσουμε από έναν άνθρωπο εκτός από ένα: την τελευταία από τις ανθρώπινες ελευθερίες – την επιλογή της στάσης μας σε κάθε δεδομένη περίσταση’’.

Κάτω από τις χειρότερες συνθήκες αυτοί οι άνθρωποι δεν επέτρεψαν σε κανέναν να τους μετατρέψει σε θύματα. Και φυσικά δεν θα πρέπει να μετατρέπουμε εμείς τους εαυτού μας. Ξεκινώντας από τώρα μπορούμε να ορίσουμε τον εαυτό μας με έναν νέο τρόπο και όχι με βάσει το τι μας έχουν κάνει ή το τι μας έχει συμβεί στο παρελθόν. Μπορούμε να ασκήσουμε την ελευθερία μας να ορίσουμε τον δικό μας τρόπο.

2. ‘Ο κόσμος μου χρωστάει’. Οι γονείς μου πρέπει να με στηρίζουν, το κράτος πρέπει να μου δίνει λεφτά, το αφεντικό μου πρέπει να μου δίνει μια καλή αύξηση κάθε χρόνο, ο/η σύζυγος πρέπει να με κάνει ευτυχισμένο/η. Παρατηρείτε όλα τα ‘πρέπει’;

Γεγονός είναι ότι ο κόσμος δεν μας χρωστά τίποτα και θα αρχίσουμε να νιώθουμε καλά με τον εαυτό μας όσο πιο γρήγορα το συνειδητοποιήσουμε.

3. ‘Σώστε με’. Όπως και στο παραπάνω, αυτός που περιμένει να σωθεί περιμένει συνήθως κάποιον άλλον να τον σώσει.   Αντί αυτού είναι καλό να σώσουμε τον εαυτό μας για να μην είμαστε και υπόχρεοι σε κανέναν.

4. ‘Κατηγορώ’. Κατηγορώ είναι απλά η άλλη όψη της ‘θυματοποίησης’. Αν λέμε ότι δεν μπορούμε να είμαστε ευτυχισμένοι λόγω του συζύγου μας, του αφεντικού μας, των παιδιών μας ή οποιουδήποτε άλλου τότε είναι σαν να βάζουμε στην άκρη την προσωπική μας δύναμη.

Μπορούμε να το δούμε και έτσι: Αν είστε ένας αρτιμελής ενήλικας και ζείτε σε μια ανεπτυγμένη δημοκρατική χώρα και δεν είστε φυλακή τότε δεν υπάρχει κανένας που να μπορεί να σας εξαναγκάσει να κάνετε οτιδήποτε. Μπορείτε να βγείτε από οποιαδήποτε κατάσταση ή να την μεταμορφώσετε. Αν κάποιος ελέγχει την ζωή σου ο λόγος είναι ότι του το επιτρέπεις.

Το να μην κάνουμε τα τέσσερα παραπάνω δεν είναι πάντοτε εύκολο. Το να είμαστε ευτυχισμένοι απαιτεί προσπάθεια από μέρους μας αλλά από την στιγμή που ξεκινάμε αρχίζει η ανατροφοδότηση και γίνεται ολοένα και ευκολότερη με το πέρασμα του χρόνου.

Το άρθρο δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Ελεύθερο Βήμα της Κομοτηνής στις 27 Μαρτίου 2015