Μία από τις αμυντικές στρατηγικές που μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε προκειμένου να απαλλαγούμε από οδυνηρά συναισθήματα είναι το να στρέψουμε την προσοχή μας από το συναίσθημα στην σκέψη. Δυστυχώς όμως υπάρχουν κάποιου είδους σκέψεων, όπως το να κατηγορούμε τους άλλους, που μας οδηγούν είτε σε αρνητικές πράξεις ή στην απραξία και μας βυθίζουν ακόμα περισσότερο σε αρνητικά συναισθήματα.

Το να κατηγορούμε τους άλλους είναι ένας τρόπος για να αποφύγουμε τον πόνο του φόβου. Αν και το να κατηγορούμε και να ρίχνουμε το φταίξιμο στους άλλους είναι φοβερά ελκυστικό είναι όμως συχνά και υπερβολικά καταστροφικό για την προσωπική μας ανάπτυξη και γίνεται ένα υποκατάστατο της δράσης. Από την στιγμή που αρχίσουμε να κατηγορούμε τους άλλους, και στον βαθμό με τον οποίο το κάνουμε, σταματάμε να ωριμάζουμε. Μπορεί να κατηγορούμε κάποιον για κάτι που μας συνέβη δέκα, είκοσι ή ακόμα και σαράντα χρόνια πριν. Όποτε σταματήσουμε να κατηγορούμε θα πρέπει να πάμε πίσω σε εκείνη την ηλικία και να ξαναπιάσουμε τον εαυτό μας για να κάνουμε όλη την απαιτούμενη δουλεία που χρειάζεται για την ωρίμανση μας.

Ξεχνάμε συνήθως ότι από την στιγμή που μπαίνουμε στην διαδικασία να κατηγορούμε τους άλλους μπαίνουμε ταυτόχρονα στην διαδικασία στο να γινόμαστε το θύμα. Και στον βαθμό που είμαστε θύματα ζούμε την ζωή μας μέσα στον πόνο και στην θλίψη λόγω του καταπιεσμένου και μη αναγνωρισμένου φόβου μας.

Στον λόγο που εκφώνησε το 1988 ο νομπελίστας ποιητής Joseph Brodsky προς τους απόφοιτους του πανεπιστημίου Michigan ανέφερε μεταξύ άλλων και την παρακάτω προειδοποίηση: ‘Ανεξάρτητα του πόσο δύσκολες είναι οι συνθήκες στις οποίες ζείτε, προσπαθήστε να μην κατηγορείτε κανένα, ούτε το παρελθόν σας, ούτε το κράτος, ούτε τους προϊσταμένους σας, ούτε τους γονείς σας, ούτε την φάση της σελήνης, κτλ.’

Αν αρνηθούμε να κατηγορήσουμε τους άλλους θα νιώσουμε κάποιον φόβο ο οποίος όμως στην συνέχεια θα μας κινητοποιήσει σε μία κατάλληλη κίνηση προς τα εμπρός και θα μας κάνει να νιώσουμε ‘κύριοι της μοίρας μας’ και θα μας απελευθερώσει από τον ρόλο του θύματος.

Κατηγορώ τους άλλους είναι αυτό που στην ψυχολογία ονομάζουμε αλλαγή ‘πρώτου επιπέδου’. Στην αλλαγή πρώτου επιπέδου τα συμπτώματα (άγχος, φόβος, και συναισθηματικός πόνος) έχουν ναι μεν μειωθεί αλλά παραμένουμε εξαρτημένοι από εξωτερική βοήθεια (από τα πρόσωπα και τα πράγματα που κατηγορούμε). Υπάρχει όμως και ένας καλύτερος τρόπος να επιλέξουμε. Αυτός είναι το να μείνουμε για λίγο με τον πόνο που μας προκάλεσε η συμπεριφορά κάποιου, έχοντας εμπιστοσύνη ότι ο πόνος δεν θα μας σκοτώσει και ότι θα εξαφανιστεί με τον καιρό.

Ένα παράδειγμα αλλαγής πρώτου επιπέδου είναι το ακόλουθο: Σε μία συζυγική σύγκρουση η σύζυγος η οποία νιώθει μόνη επιμένει ότι ο άντρας της θα πρέπει να σταματήσει τα βραδινά επαγγελματικά ραντεβού του για να είναι στο σπίτι οι δυο τους. Ο σύζυγος συμφωνεί. Αυτή είναι αλλαγή περιεχομένου πρώτου βαθμού. Το περιεχόμενο της συζυγικής κατάστασης έχει αλλάξει και τα συναισθήματα μοναξιάς της συζύγου έχουν σταματήσει. Η διαδικασία όμως την οποία ακολουθεί η σύζυγος για να αντιμετωπίσει την μοναξιά της δεν έχει αλλάξει μιας και εξακολουθεί να εξαρτάται από τον άντρα της.

Μία αλλαγή δευτέρου επιπέδου θα ήταν η παρακάτω: Η σύζυγος της οποίας ο άντρας λείπει συχνά από το σπίτι λόγω δουλειάς αποφασίζει να βρει μια δουλειά η ίδια. Είναι τόσο απασχολημένη με την δουλειά της και τους καινούργιους φίλους της που η απουσία του άνδρα της παύει να είναι πρόβλημα. Τίποτα δεν έχει αλλάξει από την αρχική κατάσταση που ενοχλούσε την σύζυγο. Ο σύζυγος εξακολουθεί να λείπει από το σπίτι λόγω δουλειάς. Αυτό που έχει αλλάξει είναι η διαδικασία με την οποία αντιμετωπίζει την μοναξιά της έτσι ώστε αντί να λύσει το πρόβλημα της απλά το έχει ξεπεράσει!

Το άρθρο δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Ελεύθερο Βήμα της Κομοτηνής στις 25 Σεπτεμβρίου 2014