Όταν ο ψυχολόγος κάνει την ερώτηση ‘Τι είναι αυτό ακριβώς που σε ενοχλεί;’ οι περισσότεροι άνθρωποι με ιδεο-ψυχαναγκασμούς λένε κάτι όπως ‘Δεν μπορώ να σταματήσω να ανησυχώ για το ότι τα χέρια μου είναι βρώμικα’ ή ‘Το σπίτι μου έχει φρακάρει από αντικείμενα που συλλέγω αλλά δεν μπορώ με τίποτα να σταματήσω.’ Το πρόβλημα δεν είναι βέβαια αυτό. Το πραγματικό πρόβλημα είναι ότι οτιδήποτε και να κάνουν σε σχέση με αυτό που τους ανησυχεί, η παρόρμηση να πλένονται και να συλλέγουν ή να τσεκάρουν συνεχώς πράγματα δεν σταματάει.

Οι ιδεο-ψυχαναγκασμοί αποτελούνται από δύο στοιχεία. Πρώτον, από εμμονές, οι οποίες είναι ανεπιθύμητες και ενοχλητικές σκέψεις ή νοητικές εικόνες οι οποίες πάντοτε προκαλούν δυσφορία και άγχος. Δεύτερον, από παρορμητικές συμπεριφορές οι οποίες εκτελούνται εξαιτίας των εμμονών με σκοπό μάταια να εξορκίσουν το άγχος και την δυσφορία που αυτές τους προκαλούν.

Σε αντίθεση με αυτούς που επιδίδονται σε παρορμητικές αγορές/ψώνια ή στον παρορμητικό τζόγο, τα άτομα με ιδεο-ψυχαναγκασμούς δεν αντλούν κανενός είδους ικανοποίηση όταν εκτελούν τις τελετουργικές τους συμπεριφορές. Τις βρίσκουν αντίθετα υπερβολικά οδυνηρές. Μπορούμε να πούμε με σιγουριά πλέον ότι η ιδεο-ψυχαναγκαστική διαταραχή σχετίζεται με μια βιοχημική ανισορροπία του εγκεφάλου η οποία όμως μπορεί να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά χωρίς την χρήση φαρμάκων όπως έχει δείξει πρόσφατη ψυχιατρική έρευνα στον πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας (UCLA) στις Η.Π.Α.

Όπως έχει αποδειχθεί, η ψυχοθεραπεία από μόνη της προκαλεί βιο-χημικές αλλαγές στους εγκεφάλους των ατόμων που πάσχουν από ιδεο-ψυχαναγκασμούς. Το τελικό αποτέλεσμα: αυξημένος αυτό-έλεγχος και μεγαλύτερη αίσθηση αυτοεκτίμησης.

Το βασικό μήνυμα στην αντιμετώπιση των ιδεο-ψυχαναγκασμών είναι: Μην κάνεις το λάθος και περιμένεις παθητικά ότι οι ιδέες και οι παρορμήσεις θα εξαφανιστούν από μόνες τους. Η ψυχολογική κατανόηση του συναισθηματικού περιεχομένου των σκέψεων και των παρορμήσεων σπάνια θα τις κάνει να εξαφανιστούν. Από την άλλη όμως το να υποτασσόμαστε στην σκέψη ότι δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτα μέχρι που οι σκέψεις και οι παρορμήσεις περάσουν και φύγουν είναι σίγουρα η συνταγή αποτυχίας.

Η θεραπεία αποτελείται από τα παρακάτω 4 απλά βήματα τα οποία μπορείτε να αρχίσετε να τα εφαρμόζετε από αυτήν εδώ την στιγμή:

1. Αλλάζουμε το όνομα: Αποκαλούμε τις εμμονές και τις παρορμήσεις μας αυτό ακριβώς που είναι: εμμονικές σκέψεις και παρορμήσεις. Το ερώτημα που γεννάται εδώ είναι ‘Γιατί αυτά εξακολουθούν να με ενοχλούν;’

2. Αλλάζουμε την αιτιολογία. Απαντούμε στην παραπάνω ερώτηση λέγοντας ότι: ‘οι εμμονές και οι παρορμήσεις μου οφείλονται σε μια βιοχημική ανισορροπία του εγκεφάλου μου. Τι μπορώ να κάνω γι΄ αυτό;’

3. Αλλάζουμε την εστία της προσοχή μας. Εστιάζουμε σε εποικοδομητικές συμπεριφορές. Με το να υπενθυμίζουμε τον εαυτό μας ότι οι εμμονές και οι παρορμήσεις μας δεν είναι αυτό που λένε ότι είναι, αλλά είναι απλά λανθασμένα μηνύματα του εγκεφάλου μας, μαθαίνουμε με τον καιρό να τα αγνοούμε και να επικεντρώνουμε την προσοχή μας σε θετικές και χρήσιμες συμπεριφορές.

4. Αλλάζουμε την αξία. Με το που συνειδητοποιούμε τις εμμονές και τις παρορμήσεις μας αλλάζουμε αυτόματα την αξία την οποία τους αποδίδαμε μέχρι σήμερα και τα βλέπουμε πλέον γι’ ατό που πραγματικά είναι, άχρηστα σκουπίδια!

Ο σκοπός μας δεν θα πρέπει να είναι να κάνουμε τις εμμονές μας απλά να εξαφανιστούν – αυτό δεν πρόκειται να συμβεί, βραχυπρόθεσμα τουλάχιστον – αλλά μάλλον το να έχουμε το έλεγχο στο πως ανταποκρινόμαστε σε αυτές.

Σαν μέρος της θεραπείας προτείνω πάντα να κρατάμε ένα ημερολόγιο προκειμένου να καταγράφουμε την πρόοδο μας. Χωρίς αυτήν την καταγραφή είναι σαν να ξεκινάμε ένα ταξίδι στην έρημο περπατώντας ανάποδα ενώ ταυτόχρονα σβήνουμε τα χνάρια που αφήνουμε. Μας δίνεται έτσι η εντύπωση ότι βρισκόμαστε πάντοτε στην αρχή!

Καλή αρχή, με υπομονή, και επιμονή!

Το άρθρο δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Ελεύθερο Βήμα της Κομοτηνής στις 2 Οκτωβρίου 2014