Ψυχική υγεία σε δόσεις: 4η δόση (ή αλλιώς, ο Καντάφι, η πρώην Σοβιετική Ένωση και η οικογενειακή αρμονία!)

Ένα σημαντικό στοιχείο της οικογενειακής ζωής έχει να κάνει με το ποιος παίρνει τις αποφάσεις και με ποιόν τρόπο, ή αλλιώς, το πώς διανέμεται η δύναμη μέσα στα πλαίσια της. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι οι γονείς είναι υπεύθυνοι για τα παιδία, αυτοί είναι που έχουν την εξουσία και τα παιδιά πρέπει να κάνουν βασικά αυτά που τους λεν οι γονείς τους.

Αυτό μπορεί να ακούγεται λίγο αυταρχικό και παλιομοδίτικο αλλά ακούστε λίγο την συνέχεια. Στις υγιής οικογένειες αυτό που ισχύει δεν είναι σε καμία περίπτωση το ‘τα παιδιά πρέπει να φαίνονται αλλά να μην ακούγονται’.

Αντίθετα η γνώμη των παιδιών λαμβάνεται πάντα υπόψη – ακόμη και των πολύ μικρών – προτού οι γονείς πάρουν οποιαδήποτε απόφαση που τους αφορά. Κάθε μέλος της οικογένειας ενθαρρύνεται να εκφράζει την γνώμη του. Στην πραγματικότητα τα παιδιά είναι ελεύθερα να συζητάν όχι μόνο τις αποφάσεις που παίρνονται αλλά και τον τρόπο με τον οποίο οι γονείς τους χρησιμοποιούν την εξουσία τους προκειμένου να τις πάρουν.

Έτσι λοιπόν τα παιδία έχουν άποψη στα πλαίσια αυτών των οικογενειών και οι γονείς όχι μόνο το δέχονται αλλά και το χαίρονται! Βέβαια μπορούμε να αναρωτηθούμε και καλά τι γίνεται αν η οικογένεια δεν μπορεί να συμφωνήσει σε κάτι ή στην περίπτωση που υπάρξει κάτι επείγων; Σε αυτήν την περίπτωση τα παιδία αναμένεται να σιωπούν και να κάνουν αυτό που τους ζητηθεί από τους γονείς τους. Πως όμως νιώθουν τα παιδιά σε τέτοιες περιπτώσεις;

Το εντυπωσιακό είναι ότι ακριβώς επειδή η γνώμη τους λαμβάνεται πάντα υπόψη, τα παιδιά σε τέτοιες περιπτώσεις αποδέχονται και αναγνωρίζουν την εξουσία των γονιών τους χωρίς παράπονα ακόμη και όταν είναι ενάντια στις επιθυμίες τους. Το θέμα βέβαια είναι ότι τα παιδιά μαθαίνουν μια τέτοιου είδους συμπεριφορά, δεν αντιδρούν έτσι από ένστικτο!

Όταν τα παιδιά είναι πολύ μικρά συνήθως κάνουν ότι περνάει από το χέρι τους προκειμένου να κάνουν αυτό που λέμε ‘το δικό τους’. Θα προσπαθήσουν συνήθως να πάρουν με το μέρος τους τον έναν γονιό. Στις υγιής οικογένειες όμως αυτό που συμβαίνει είναι ότι ο συζυγικός δεσμός είναι τόσο δυνατός έτσι ώστε τα παιδία είναι αδύνατον να τον διασπάσουν.

Κόλπα, με άλλα λόγια, δεν περνάν και έτσι τα παιδιά ησυχάζουν με την σκέψη ότι ναι μεν μπορούν να πούνε την γνώμη τους αλλά την τελική απόφαση την παίρνουν οι γονείς. Όταν οι σχέσεις λειτουργούνε κατ΄ αυτόν τον τρόπο μέσα στην οικογένεια τότε τα παιδιά είναι ευτυχισμένα από την άποψη ότι ξέρουν ακριβώς πια είναι η θέση τους. Έτσι λοιπόν τα παιδιά μπορούν να εκφράσουν ελεύθερα την γνώμη τους αλλά δεν τους δίνεται περισσότερη δύναμη από αυτή που μπορούν να χειριστούν.

Αυτός είναι ένας λόγος για τον οποίο τα παιδία μεγαλώνουν υγιώς, με την ψυχολογική έννοια του όρου. Τα παιδία στα οποία ‘επιτρέπεται’ να χωρίζουν τους γονείς τους στρέφοντας τον έναν εναντίον του άλλου έτσι ώστε να περνάει στο τέλος το δικό τους καταλήγουν στο τέλος να φοβούνται τα ίδια όχι μόνο από την δύναμη που τους δίνει κάτι τέτοιο αλλά και από την ζημιά που προκαλεί στην σχέση των γονιών του και την σταθερότητα της οικογενειακής ζωής.

Έτσι τα παιδία αυτά καταλήγουν να γίνουν αγχώδη και ανασφαλή και το γεγονός ότι δεν έχουν βιώσει συστηματικό έλεγχο από τους γονείς τους τα κάνει να μην έχουν επαρκεί αυτοπειθαρχία τα ίδια. Ένα επιπλέον ερώτημα τώρα αφορά το ποιος είναι ο καλύτερος τρόπος να μοιράζεται η δύναμη ανάμεσα στο ζευγάρι. Εδώ η απάντηση δεν είναι μια και μόνη αλλά έχει να κάνει με το πόσο ‘υγιής’ είναι μια οικογένεια.

Αυτό που έχει παρατηρηθεί είναι ότι οι οικογένειες που έχουν σχετικά μεγάλα προβλήματα και είναι σχεδόν χαοτικές κάνει πάντα καλό να μπαίνει σε θέση εξουσίας ο πατέρας. Στις οικογένειες με μια σχετικά καλή λειτουργία η δύναμη της εξουσίας είναι καλό να μοιράζεται εξίσου και στους δύο συζύγους. Στις οικογένειες λοιπόν που είναι σχετικά καλά οργανωμένες και τα μέλη τους είναι επιτυχημένα στον έξω κόσμο το πρόβλημα τους μερικές φορές μπορεί να είναι ότι έχουν πολλές αναστολές και δεν χαίρονται αρκετά την ζωή τους.

Με αυτές τις οικογένειες λοιπόν αυτό που πρέπει να γίνει είναι να υιοθετήσουν μια πιο δημοκρατική δομή με λιγότερο δύσκαμπτους κανόνες. Οι αναλογίες ανάμεσα στις μορφές εξουσίας στα πλαίσια της οικογένειας και αυτές των κρατών είναι εμφανής. Απολυταρχικά και δικτατορικά καθεστώτα διακυβέρνησης έχουν καταδικαστεί από την ίδια την ιστορία.

Σκεφτείτε την πρώην Σοβιετική Ένωση και τις τωρινές εξεγέρσεις στις Αραβικές χώρες.Οποιαδήποτε οικογενειακή οργάνωση στο πρότυπο τέτοιων μορφών εξουσίας είναι κατ’ ανάγκη προβληματική τόσο για τους γονείς όσο και για τα παιδία.

Το άρθρο δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Πατρίδα της Κομοτηνής στις 31 Μαρτίου 2011