Διαπαιδαγώγηση σε δόσεις: 1η δόση (ή αλλιώς, μπράβο για την προσπάθεια σου!)
Όποιο βιβλίο σχετικό με την διαπαιδαγώγηση και να ανοίξετε σήμερα θα δείτε ότι μιλάει για το πόσο θετικό είναι το να επαινούμε τα παιδιά μας. Πολλοί συγγραφείς μιλούν για το πόσο σημαντικός είναι ο έπαινος στην ανάπτυξη της αυτοεκτίμησης του παιδιού και η συμβουλή κατ’ επέκταση είναι συνήθως ότι θα πρέπει διαρκώς να λέμε καλά λόγια και να επαινούμε τα παιδιά μας σε κάθε τους προσπάθεια.
Σύμφωνα με αυτή την αντίληψη ο αρνητισμός δεν έχει καμία θέση στην ανατροφή των παιδιών και η εστίαση θα πρέπει να γίνεται σε κάθε είδους επιτυχίας τους όσο μικρή και να είναι.Αυτή η αντίληψη είναι ιδιαίτερα ελκυστική και οι περισσότεροι από εμάς θα την θεωρούσαμε κατά τα άλλα ορθή.
Πες στα πιτσιρίκια ότι είναι φανταστικά και υπέροχα και σίγουρα θα μεγαλώσουν ευτυχισμένα και γεμάτα αυτοπεποίθηση. Μέχρι εδώ καλά. Υπάρχει ωστόσο ένα μικρό πρόβλημα με αυτή την μάλλον ουτοπική θεώρηση της ανθρώπινης ψυχολογίας. Όπως δείχνει η έρευνα, το να λέμε στα παιδιά μας ότι είναι έξυπνα και ταλαντούχα είναι μάλλον κακό. Ερευνητές στο πανεπιστήμιο Columbia της Νέας Υόρκης μελέτησαν 400 παιδιά ηλικίας από 10 έως 12 χρονών διαφορετικής εθνικής και κοινωνικο-οικονομικής προέλευσης.
Στα παιδιά δόθηκε ένα τεστ νοημοσύνης και στην συνέχεια τα αποτελέσματα που ανακοινώθηκαν σε κάθε ένα ατομικά ήταν «πειραγμένα» έτσι ώστε όλα έμαθαν ότι πήραν 80 (με άριστα το 100). Τώρα, στα μεν μισά από τα παιδιά δόθηκαν συγχαρητήρια και τους είπαν ότι ήταν πραγματικά έξυπνα ενώ στα άλλα μισά τους ανακοινώθηκαν τα αποτελέσματα χωρίς κανένα απολύτων σχόλιο.
Στο επόμενο βήμα της έρευνας οι ερευνητές είπαν στα παιδιά ότι θα μπορούσαν να επιλέξουν ανάμεσα σε δύο τεστ. Τους είπαν ότι το πρώτο ήταν αρκετά δύσκολο και άρα μπορεί να μην τα πήγαιναν καλά αλλά ότι θα μάθαιναν από την δοκιμασία έστω και αν αποτύγχαναν. Σε αντίθεση το δεύτερο τεστ ήταν αρκετά πιο εύκολο και έτσι ήταν πιθανό να τα παν καλύτερα αλλά θα μάθαιναν πολύ λίγα.
Το 65% των παιδιών που είχαν λάβει τους επαίνους διάλεξαν το εύκολο τεστ σε σύγκριση με το 45% των παιδιών που δεν έλαβαν έπαινο. Αυτό όπως καταλαβαίνετε δεν ενισχύει και τόσο την άποψη αυτών που υποστηρίζουν την χρήση των επαίνων ως μέσο διαπαιδαγώγησης. Αλλά υπάρχουν και άλλες αποδείξεις! Στην επόμενη φάση του πειράματος οι ερευνητές έδωσαν κάποια άλλα προβλήματα. Αυτή την φορά τα προβλήματα ήταν πολύ πιο δύσκολα και έτσι, ως αποτέλεσμα, τα περισσότερα παιδιά δεν τα πήγαν καλά.
Στην συνέχεια τα παιδιά ρωτήθηκαν κατά πόσο τους είχαν αρέσει τα προβλήματα και οι σπαζοκεφαλιές και εάν ή όχι θα συνέχιζαν να δουλεύουν πάνω σε αυτά στο σπίτι τους. Δραματικές ήταν οι διαφορές και πάλι ανάμεσα στις δύο ομάδες! Τα παιδιά που τα είχαν επαινέσει είπαν ότι βρήκαν τα προβλήματα λιγότερο ευχάριστα και διασκεδαστικά σε σύγκριση με τα παιδιά που δεν είχαν λάβει επαίνους και ότι ήταν λιγότερο πιθανό να εργαστούν πάνω σε αυτά στο σπίτι. Ακόμη όμως χειρότερα νέα για τους οπαδούς των επαίνων αποκαλύφθηκαν στο τρίτο και τελικό μέρος της έρευνας.
Οι ερευνητές ζήτησαν από τα παιδιά να δοκιμάσουν ένα τελευταίο τεστ το οποίο ήταν το ίδιο εύκολο με το αρχικό. Αν και οι δύο ομάδες παιδιών είχαν κατά μέσο όρο τα ίδια σκορ στο αρχικό τεστ τα πράγματα φάνηκε να αλλάζουν δραματικά στο τελευταίο τεστ. Στην πραγματικότητα τα αποτελέσματα ήταν το ακριβώς αντίθετο από αυτά που είχαν προβλέψει οι οπαδοί των επαίνων!
Τα παιδιά που είχαν δεχθεί τα θετικά σχόλια τα πήγαν πολύ χειρότερα από τα παιδιά που δεν τους είχε γίνει κανένα σχόλιο! Γιατί λοιπόν ο έπαινος να έχει τόσο απροσδόκητα και αντιπαραγωγικά αποτελέσματα; Οι ερευνητές κατέληξαν στους παρακάτω δύο λόγους.
Πρώτον, το να λέμε σε ένα παιδί ότι είναι έξυπνο μπορεί μεν να το κάνει να νιώθει καλά αλλά μπορεί επίσης να του προκαλέσει φόβο αποτυχίας και έτσι με αυτόν τον τρόπο το παιδί να αρχίσει να αποφεύγει προκλήσεις γιατί απλά δεν θέλει να νιώσει άσχημα σε περίπτωση που δεν τα πάει καλά.
Δεύτερον, το να λέμε σε ένα παιδί ότι είναι έξυπνο αυτό υπονοεί ότι δεν χρειάζεται ίσως να δουλέψει σκληρά προκειμένου να πετύχει. Τέλος, μια τρίτη ομάδα παιδιών, τα οποία επιβραβεύτηκαν όχι για την εξυπνάδα αλλά για την προσπάθεια τους έδειξαν την πιο θετική συμπεριφορά αφού έλυσαν τα περισσότερα προβλήματα, απόλαυσαν περισσότερο τα πιο δύσκολα προβλήματα και ήταν πιο πιθανό να εργαστούν και στο σπίτι.
Σημαίνει άραγε αυτό ότι κάθε μορφή επαίνου είναι αναποτελεσματική; Όχι, το συμπέρασμα είναι ότι τα παιδιά θα πρέπει να επαινούνται για την προσπάθεια που καταβάλουν και όχι για την ικανότητα τους (π.χ. εξυπνάδα). Το να λέμε σε ένα παιδί ότι είναι έξυπνο ή ταλαντούχο δεν είναι καλό γιατί ενδέχεται να το κάνει να αποφεύγει τις προκλήσεις, να μην δουλεύει σκληρά, και εύκολα να τα παρατάει όταν τα πράγματα δυσκολεύουν. Σε αντίθεση, το να επαινούμε την προσπάθεια κάνει τα παιδιά να προσπαθούν περισσότερο, να δουλεύουν πιο σκληρά και να μην το βάζουν κάτω όταν αποτυγχάνουν.
Το άρθρο δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Πατρίδα της Κομοτηνής στις 4 Νοεμβρίου 2010