Διαπαιδαγώγηση σε δόσεις: 2η δόση (ή αλλιώς, αυτοπειθαρχία και το μήλο της Εδέμ)

Ας ξεκινήσουμε αυτή τη φορά με ένα σύντομο νοητικό πείραμα. Φανταστείτε ότι βρίσκεστε σε ένα από αυτά τα καφέ στα οποία σερβίρονται εκείνα τα καταπληκτικά σοκολατένια γλυκά. Έχετε ήδη επιλέξει από τον κατάλογο το αγαπημένο σας γλυκό το οποίο σερβίρεται σε μικρή ποσότητα αλλά είναι εξαιρετικής ποιότητας και γεύσης.

Το γκαρσόν εμφανίζεται με το αγαπημένο σας γλυκό στον δίσκο, σας το αφήνει στο τραπεζάκι σας και λίγο πριν ετοιμαστείτε να το χιμήξετε, το γκαρσόν σας λέει ότι το κατάστημα έχει μια ειδική προσφορά για εκείνη τη μέρα: μπορείτε να φάτε το γλυκό σας ή να περιμένετε μισή ώρα για να έχετε ακόμη ένα δωρεάν. Τι θα κάνατε; Θα περιμένετε για να απολαύσετε δύο γλυκά στην τιμή του ενός ή θα πέσετε με τα μούτρα στο γλυκό πριν ακόμα το γκαρσόν προλάβει να σας περιγράψει την προσφορά;

Έρευνα στο πανεπιστήμιο του Stanford στην Αμερική παρουσίασε το παραπάνω δίλλημα, ελαφρώς τροποποιημένο, σε τετράχρονα παιδιά στο σχολείο τους. Αν τα παιδάκια μπορούσαν να απέχουν από το γλυκό που είχε τοποθετηθεί μπροστά τους μέχρι ο ερευνητής να επιστρέψει στο δωμάτιο τότε θα μπορούσαν να έχουν δύο αντί για ένα γλυκό.

Αυτό το φαινομενικά απλό πείραμα ήταν ένας ακριβής τρόπος μέτρησης της αυτοπειθαρχίας του κάθε παιδιού και όπως έδειξαν τα αποτελέσματα το ένα τρίτο των παιδιών καταβρόχθισαν το γλυκό σχεδόν αμέσως, το άλλο τρίτο μπόρεσε να αντισταθεί για κάποια ώρα και το υπόλοιπο τρίτο περίμενε την επιστροφή του ερευνητή κερδίζοντας έτσι δύο γλυκάκια.

Ο σκοπός της έρευνας ωστόσο δεν ήταν απλά να ανακαλύψει το ποσοστό των παιδιών που μπορούσαν να αντισταθούν τον πειρασμό αλλά να δει πως αυτά τα παιδιά θα εξελιχθούν σε βάθος χρόνου. Δέκα χρόνια αργότερα λοιπόν οι ερευνητές επικοινώνησαν με τους γονείς των παιδιών, τα οποία ήταν πλέον έφηβοι, και τους ρώτησαν πως τα παιδιά τους ανταποκρίνονταν στις δυσκολίες και τα προβλήματα, το εάν και κατά πόσο προγραμμάτιζαν για το μέλλον, αν τα παρατούσαν εύκολα όταν συναντούσαν εμπόδια κτλ.

Όπως φάνηκε, τα λίγα λεπτά που είχαν περάσει τα παιδιά στο πείραμα με τα γλυκά, δέκα χρόνια πριν, αποδείχτηκε να είναι ένας πολύ καλός τρόπος πρόβλεψης της μετέπειτα ζωής τους. Τα παιδιά που είχαν περιμένει την επιστροφή του ερευνητή και έτσι είχαν κερδίσει το δεύτερο γλυκό εξελίχθηκαν σε πολύ καλά οργανωμένα άτομα στην προσωπική τους ζωή, πολύ επιδέξια στο να αντιμετωπίζουν δυσκολίες και με θέληση και επιμονή όταν αποτύγχαναν.

Σε αντίθεση εκείνα τα άτομα που ως παιδιά είχαν αρπάξει το γλυκό χωρίς να περιμένουν λεπτό έχαναν γρήγορα τη συγκέντρωση τους, ήταν πολύ ανοργάνωτα και διέθεταν λιγότερα κίνητρα. Η ικανότητα μας να αναβάλουμε την άμεση ικανοποίηση και να συγκεντρωθούμε σε μακροχρόνιους στόχους είναι κεντρικό για την επίτευξη σημαντικών στόχων και φιλοδοξιών.

Για παράδειγμα, έρευνα έδειξε ότι ο βαθμός αυτοπειθαρχίας των μαθητών σχολικής ηλικίας παρέχει καλύτερη πρόβλεψη για την ακαδημαϊκή τους επιτυχία απ’ ότι τα αποτελέσματα τους σε τεστ νοημοσύνης. Τα συμπεράσματα της έρευνας υποστηρίζουν ότι η ικανότητα αυτή διαμορφώνεται νωρίς και συνεχίζει ως έχει και στην ενήλικη ζωή.

Η έρευνα επίσης αποκάλυψε ότι ένα πολύ μεγάλο ποσοστό των παιδιών προτιμούν να καταβροχθίσουν το γλυκό παρά να αποκτήσουν ένα δεύτερο μέσα σε λίγα λεπτά της ώρας και στην συνέχεια έχουν δυσκολία στο να αποκτήσουν στην ζωή αυτό που θέλουν. Αν τώρα τύχει και το παιδί σας ανήκει στην κατηγορία αυτών των ανυπόμονων παιδιών ποιος θα ήταν άραγε ο καλύτερος τρόπος για να τα κάνετε να ακολουθούν αυτά που τους λέτε;

Έρευνα και αυτή την φορά στο Stanford των ΗΠΑ έδειξε ότι ένας απειλητικός και αυστηρός τόνος δεν φέρνει αποτελέσματα όταν θέλουμε να αποτρέψουμε το παιδί μας από κάτι. Γιατί αυτό; Μια πολύ πιθανή εξήγηση σύμφωνα με τους ερευνητές έχει να κάνει με το πώς σκεφτόμαστε σχετικά με τις απειλές. Συνήθως μας απειλεί κάποιος όταν δεν θέλει να κάνουμε κάτι που εμείς θέλουμε να κάνουμε πάρα πολύ.

Έτσι, όσο περισσότερο θέλουμε να κάνουμε κάτι τόσο, λογικά, θα μεγαλώνει και η απειλή προκειμένου να μας αποτρέψει να το κάνουμε. Σύμφωνα με αυτόν τον συλλογισμό λοιπόν όταν το παιδί ακούει μια μεγάλη απειλή υποσυνείδητα σκέφτεται ‘Ουάου, τέτοιες απειλές δέχομαι μόνο όταν πραγματικά θέλω να κάνω κάτι που οι γονείς μου δεν θέλουν να κάνω, άρα σίγουρα θέλω να το κάνω αυτό’.

Μήπως άραγε και η απαγόρευση του μήλου στον κήπο της Εδέμ δεν λειτούργησε με ανάλογο τρόπο για την Eύα; Η απαγόρευση ενός πράγματος έχει την τάση να το ανάγει αυτόματα σε ‘απαγορευμένο καρπό’ με όλα τα γνωστά επακόλουθα γνωστά από την εποχή της Παλαιάς Διαθήκης!

Το άρθρο δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Πατρίδα της Κομοτηνής στις 11  Νοεμβρίου 2010