'Γιατί' σε δόσεις: 3η δόση (ή αλλιώς, γιατί νιώθω ενοχές για πράγματα που είναι πέρα από τον έλεγχο μου;

Το πρόβλημα:

«Νιώθω υπεύθυνος για πράγματα και καταστάσεις που είναι πέρα από τον έλεγχο μου και νιώθω ενοχές για κακοτυχίες και αποτυχίες άλλων. Το ξέρω ότι ακούγεται περίεργο αλλά κατά κάποιο τρόπο μπορεί να κατηγορώ τον εαυτό μου ακόμα και για σεισμούς, πλημμύρες και άλλου τέτοιου είδους καταστροφές»

Η ανάλυση:

Είσαι τόσο γεμάτος από ενοχές που νιώθεις ένοχος για πράγματα που κάνεις αλλά επίσης και για πράγματα που δεν κάνεις. Αυτά τα αισθήματα ενοχής είναι έκφραση της εσωτερικής σύγκρουσης που βιώνεις ανάμεσα στον πραγματικό σου εαυτό και στον ιδανικό σου εαυτό – με άλλα λόγια της σύγκρουσης που νιώθεις ανάμεσα σε αυτό που κάνεις και σε αυτό που νιώθεις ότι θα έπρεπε να κάνεις, σε αυτό που έχεις κάνει και σε αυτό που νιώθεις ότι θα έπρεπε να είχες κάνει, σε αυτό που θα ήθελες να κάνεις και σε αυτό που νιώθεις ότι χρειάζεται να κάνεις.

Το συναίσθημα της ενοχής είναι ουσιαστικά ο θυμός που νιώθεις προς τον εαυτό σου. Αν δεν κάνεις κάτι για αυτά τα συναισθήματα ενοχής τότε μπορεί να σε οδηγήσουν στην κατάθλιψη, αν δεν βρίσκεσαι ήδη σε μια τέτοιου είδους ψυχολογική κατάσταση.

Άτομα που βασανίζονται από συναισθήματα ενοχής συνήθως καταφεύγουν σε συμπεριφορές που θα μπορούσαν να περιγραφούν ως αυτοτιμωρία ή αυταπάρνηση (συχνά θρησκευτικές πρακτικές εμπεριέχουν τέτοιου είδους στοιχεία και άτομα που τις εφαρμόζουν ενδέχεται να πάσχουν από συναισθήματα ενοχής).

Αυτοί γενικά είναι τρόποι αυτο-εκδίκησης. Νιώθεις ότι πρέπει να τιμωρηθείς για τα «λάθη» που νιώθεις ότι έχεις κάνει (Σημ. τα εισαγωγικά χρησιμοποιούνται εδώ για να δηλωθεί ότι τα λάθη στην πραγματικότητα μπορεί να μην είναι δικά μας αλλά παρόλα αυτά να πιστεύουμε ότι είναι) ή για τις σωστές πράξεις που νομίζεις ότι δεν έχεις κάνει.

Η αιτία μιας τέτοιας συμπεριφοράς σπάνια εξετάζεται συνειδητά από το άτομο που την βιώνει αλλά παρόλα αυτά φαίνεται να εκλογικεύεται συνειδητά με σκέψεις όπως: «Δεν έχω χρόνο για τον εαυτό μου» και «Δεν αξίζει πραγματικά». Στην ουσία όμως αυτό που λες είναι ότι «Δεν αξίζω τον χρόνο και την προσπάθεια».

Συνήθως απορρίπτεις τον ανταγωνισμό γιατί δεν θέλεις να νικήσεις κάποιον μιας και νιώθεις ότι δεν αξίζεις την νίκη ή δεν θα νιώσεις καλά κάνοντας κάποιον να χάσει. Αν νικήσεις νιώθεις ενοχές. Ο ανταγωνισμός για σένα είναι μια κατάσταση μη-νίκης. Αν χάσεις νιώθεις αποτυχημένος, αν κερδίσεις νιώθεις ενοχές.

Μερικές φορές κάνουμε κάποια πράγματα για τα οποία νιώθουμε τύψεις ή ενοχές αλλά δεν επιθυμούμε να εξετάσουμε τους λόγους για τους οποίους τα κάναμε. Αντί αυτού όμως μπορεί να μεταθέτουμε υποσυνείδητα τις ενοχές μας σε άσχετα πράγματα και έτσι να νιώθουμε ενοχές, λόγου χάρη, για την εξαφάνιση της Καρέτα-Καρέτα στις Ελληνικές θάλασσες!

Η λύσεις:

Λύση Νο1: Κάνε κάτι. Αν μπορείς να κάνεις κάτι για την κατάσταση για την οποία νιώθεις ενοχές τότε κάντο με κάθε τρόπο! Αν νιώθεις ενοχές που ξέχασες τα γενέθλια της γιαγιά σου τότε τηλεφώνησε της και πάρτης μία ωραία κάρτα. Αν νιώθεις ενοχές για την εξαφάνιση της Καρέτα-Καρέτα τότε γίνε μέλος της οργάνωσης που την προστατεύει και άρχισε να το συζητάς με τον κόσμο έτσι ώστε να αυξήσεις την επίγνωση του προβλήματος. Αν νιώθεις ενοχές για τον τρόπο που έκανες να νιώθει η αδελφή σου όταν ήσασταν μικρές τότε ζήτα την συγνώμη.

Λύση Νο2: Άρχισε να αντλείς την δύναμη σου από τα πράγματα που μπορείς να αλλάξεις. Θυμήσου την «Προσευχή της γαλήνης» του Reinhold Niebuhr: «Κύριε, δώσε μας την χάρη να αποδεχτούμε με γαλήνη τα πράγματα που δεν μπορούμε να αλλάξουμε, κουράγιο να αλλάξουμε τα πράγματα που πρέπει να αλλάξουν και την σοφία να μπορούμε να διακρίνουμε το ένα από το άλλο».

Όταν αρχίσεις να νιώθεις ενοχές για κάτι, αναγνώρισε ότι αυτό σημαίνει ότι νοιάζεσαι γι’ αυτό αλλά όχι απαραίτητα ότι είσαι υπεύθυνος γι’ αυτό. Με το να κάνεις πέρα αυτό το βαρύ φορτίο από πάνω σου θα μπορέσεις να χρησιμοποιήσεις την δύναμη σου αντί να κουβαλάς αυτό το κενό φορτίο της ενοχής.

Αν τα αισθήματα ενοχής ενδέχεται να συνδέονται με κάποιες τραυματικές εμπειρίες, πρόσφατες ή παλιές, τότε θα είναι πραγματικά δύσκολο να τις αποβάλεις από μόνο σου. Πολλά άτομα βασανίζονται για δεκαετίες από ενοχές λόγο τραυματικών εμπειριών και παρ’ όλες τις ειλικρινείς προσπάθειες τους είναι αδύνατο να τις αποβάλλουν. Αν βρίσκεστε σε μια τέτοια θέση μια ψυχοθεραπευτική αγωγή η οποία θα έχει ως κύριο σκοπό την επεξεργασία της τραυματικής εμπειρίας είναι η καταλληλότερη αντιμετώπιση.

Το άρθρο δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Πατρίδα της Κομοτηνής στις 2 Σεπτεμβρίου 2010.