Μηρυκασμός’ και κατάθλιψη: Γιατί δεν πρέπει να σκεφτόμαστε σαν αγελάδες!

Συχνά, την συνήθεια να κρίνουμε αυστηρά τον εαυτό μας και να αναμασάμε τις ίδιες αρνητικές σκέψεις για το άτομο μας ξανά και ξανά την θεωρούμε σαν κάτι που θα μας βοηθήσει στο να γίνουμε καλύτεροι άνθρωποι και να ζήσουμε μια καλύτερη ζωή. Στη πραγματικότητα αυτό που συμβαίνει συχνά με αυτήν την εστίαση στον εαυτό μας και την αυτοκριτική στάση μας είναι ότι μας προκαλούνται συναισθήματα κατάθλιψης χωρίς καν να το καταλαβαίνουμε. Τα ίδια αυτά συναισθήματα κατάθλιψης στην συνέχεια εντείνουν ακόμη περισσότερο την αυτοκριτική και η διαδικασία ανατροφοδοτείται και συνεχίζεται επ’ άπειρον χωρίς ποτέ να καταλαβαίνουμε τι μας φταίει!

Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα ενός νεαρού ο οποίος με συμβουλεύτηκε πρόσφατα. Κάποια από τα πράγματα που ανέφερε μεταξύ άλλων ήταν ότι «είμαι αυστηρός με τον εαυτό μου», «προσπαθώ να βλέπω τα αρνητικά μου και να βελτιώνομαι». Κατά τα άλλα δεν είχε ιδέα ποιο ήταν το πρόβλημα του. Όπως προέκυψε λοιπόν ύστερα και από ψυχοδιαγνωστικά τεστ το πρόβλημα του ήταν η κατάθλιψη!  

Αυτή η εστίαση στον εαυτό μας, η αυτό-κριτική, και το ‘αναμάσημα’ αρνητικών σκέψεων έχει ονομαστεί από τους ψυχολόγους ως ‘μηρυκασμός’. Όταν μηρυκάζουμε λοιπόν απασχολούμαστε άσκοπα με το γεγονός ότι δεν είμαστε ευτυχισμένοι καθώς και με τις αιτίες, το νόημα, και τις συνέπειες της δυστυχίας μας. Ο μηρυκασμός αυτό που ουσιαστικά κάνει είναι να μας προσκολλάει σε αυτά τα συναισθήματα τα οποία προσπαθούμε να αποφύγουμε με κάθε τρόπο!

Γιατί μηρυκάζουμε λοιπόν; Γιατί εξακολουθούμε να ασχολούμαστε με σκέψεις σχετικές με την δυστυχία μας όταν κάτι τέτοιο φαίνεται ότι όχι μόνο δεν μας βοηθάει να νιώσουμε καλύτερα αλλά αντίθετα μας κάνει χειρότερα;

Όταν οι ερευνητές ρωτούν τα άτομα τα οποία μηρυκάζουν να τους πούνε τον λόγο για τον οποίο το κάνουν, μία είναι συνήθως η απάντηση: Το κάνουν γιατί πιστεύουν ότι θα τους βοηθήσει να ξεπεράσουν την δυστυχία ή την κατάθλιψη τους. Πιστεύουν επίσης ότι αν δεν το κάνουν η κατάσταση τους θα χειροτερέψει ακόμα περισσότερο.

Μηρυκάζουμε όταν νιώθουμε ‘πεσμένοι’ γιατί πιστεύουμε ότι θα μας βοηθήσει να βρούμε ένα τρόπο για να ξεπεράσουμε τα προβλήματα μας. Η έρευνα όμως δείχνει ότι ο μηρυκασμός κάνει ακριβώς το αντίθετο: η ικανότητα μας να λύσουμε προβλήματα κατά την διάρκεια του μηρυκασμού ουσιαστικά μειώνεται. Όλα τα στοιχεία μας δείχνουν ότι ο μηρυκασμός είναι μέρος του προβλήματος και όχι μέρος της λύσης!

Αυτός είναι και ο λόγος που όταν αναρωτιόμαστε: ‘Δεν ξέρω γιατί νιώθω τόσο πεσμένος, δεν συμβαίνει τίποτα κακό στην ζωή μου και άρα δεν υπάρχει λόγος να νιώθω έτσι’, ανακαλύπτουμε στην συνέχεια ότι νιώθουμε ακόμη χειρότερα! Φαίνεται ότι κατά κάποιον τρόπο δεν μπορούμε να σταματήσουμε να υπενθυμίζουμε τους εαυτούς μας το πόσο άσχημα νιώθουμε και αυτό γιατί καλούμε συνεχώς το μυαλό μας να εστιάσει στην απόσταση που χωρίζει αυτό που ‘είναι’ από αυτό που ‘θα έπρεπε να είναι’!

Τι μπορούμε να κάνουμε λοιπόν προκειμένου να σταματήσουμε αυτόν τον όχι και τόσο χρήσιμο τρόπο σκέψης; Το καλύτερο θα ήταν να σταματήσουμε να σκεφτόμαστε μηρυκάζοντας. Εξηγώ. Γεγονός είναι ότι αυτό που κάνουμε δεν είναι να σκεφτόμαστε για την ζωή μας αλλά επίσης να την βιώνουμε μέσα από τις αισθήσεις μας. Μπορούμε με άλλα λόγια να αισθανθούμε και να αντιδράσουμε άμεσα σε πράγματα όπως ένα τριαντάφυλλο, ένα αμάξι, ο κρύος αέρας, όπως επίσης να έχουμε συνείδηση του εαυτού μας ότι βιώνει αυτές τις εμπειρίες. Γνωρίζουμε τα πράγματα όχι μόνο μέσα από το μυαλό μας και την αναλυτική σκέψη αλλά και μέσα από τις αισθήσεις και την καρδιά μας. Με το να καλλιεργούμε μια μορφή ύπαρξης που δεν στηρίζεται αποκλειστικά στην σκέψη αλλά στην άμεση βίωση της πραγματικότητας μπορούμε:

α. να βιώσουμε την πραγματικότητα άμεσα χωρίς τον ασταμάτητο σχολιασμό της σκέψης μας

β. να δούμε τις σκέψεις μας απλά ως νοητικά γεγονότα τα οποία έρχονται και φεύγουν από το μυαλό μας όπως τα σύννεφα στον ουρανό χωρίς να προσκολλούμαστε επάνω τους. Ιδέες όπως ότι δεν είμαστε αρκετά καλοί, δεν είμαστε ελκυστικοί, είμαστε ασήμαντοι κτλ., μπορούμε να τις δούμε ως τέτοιες – ως ιδέες – και όχι απαραίτητα ως την ‘αλήθεια’.

γ. να ξεκινήσουμε να ζούμε στο παρόν. Όταν σταματήσουμε να ζούμε στο παρελθόν ή να ανησυχούμε για το μέλλον, είμαστε ανοιχτοί στην πλούσια εμπειρία της κάθε στιγμής και η ζωή μας εμπλουτίζεται.

δ. να βγούμε από τον αυτόματο πιλότο του μυαλού μας. Το να έχουμε μεγαλύτερη συνείδηση του εαυτού μας – μέσα από τις αισθήσεις μας, τα συναισθήματα μας, και το μυαλό μας – μπορούμε να ενεργήσουμε πιο αποτελεσματικά στην ζωή μας.

ε. να σταματήσουμε να εκβιάζουμε την ζωή μας στο να είναι κατά ένα συγκεκριμένο τρόπο επειδή τυχαίνει να μην είμαστε άνετα αυτή τη στιγμή.

Το άρθρο δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Ελεύθερο Βήμα της Κομοτηνής στις 8 Ιανουαρίου 2015